Instytut Badań Edukacyjny prowadzi badania dotyczące roli szkoły w wiejskich społecznościach lokalnych i uwarunkowań efektywnej komunikacji między nauczycielami a rodzicami uczniów.
Badanie ma charakter jakościowy i uczestniczy w nim 6 wiejskich szkół podstawowych reprezentujących różne regiony, wytypowanych na podstawie rekomendacji udzielonych przez ekspertów zajmujących się edukacją ze środowisk organizacji pozarządowych i instytucji publicznych, jako szkoły współpracujące ze społecznością lokalną i rodzicami uczniów. Dlaczego wybrano szkołę podstawowa w Kątach ?Badaczeeksperci stwierdzili ,że chodzi o przeprowadzenie badan w szkołach mogących być pozytywnym przykładem współpracy szkoły ze środowiskiem lokalnym.
Badający rozmawiali z różnymi osobami związanymi ze szkołą i społecznością lokalną: rodzicami, uczniami ostatnich klas, dyrektorem, nauczycielami, mieszkańcami, przedstawicielami samorządu lokalnego ,osobami znaczącymi w społeczności lokalnej, absolwentami szkoły.
W badaniu chodziło o uchwycenie perspektywy różnych osób, poznaniu ich opinii, doświadczeń, postulatów. U podstaw badań leży idea szkoły jako instytucji otwartej i włączającej zarówno rodziców uczniów, jak i innych członków społeczności lokalnej do wspólnych działań. Taka uspołeczniona szkoła to wspólnota nauczycieli, uczniów, rodziców, mieszkańców społeczności, w której wszyscy oni mają prawo decydowania o sprawach szkoły, współpracują ze sobą i wspierają się nawzajem. Szkoła ma istotny wpływ na sposób funkcjonowania społeczności lokalnej.
Szkoła to przecież nie tylko miejsce, w którym odbywa się proces nauczania, szkoła także ma wychowywać i otaczać opieką uczniów, borykających się z różnymi problemami, tj. ubóstwo, uzależnienia. W tym sensie szkoła jest instytucją, w której odbijają się problemy, które dotykają członków społeczności lokalnej. Szkoła może w rozmaity sposób włączać się nie tylko w rozwiązywanie problemów swoich uczniów, ale szerzej także pozostałych mieszkańców – uczestnicząc w debacie, współpracując z lokalnymi instytucjami, prowadząc akcje profilaktyczne i edukacyjne, etc. Może zatem stanowić ważny podmiot budowania lokalnego społeczeństwa obywatelskiego.
Szkoła powinna być miejscem przyjaznym dla rodziców uczniów, zarówno tych, którzy są gotowi aktywnie włączać się w życie szkoły, wspólnie działać na rzecz szkoły, podejmować decyzje dotyczące spraw ważnych dla szkoły, jak i tych, którzy chcą ograniczyć się raczej do kontaktów z wychowawcą dotyczących sytuacji ich dziecka. Relacje między nauczycielami i rodzicami mogą być czynnikiem wspierającym jakość nauczania uczniów, budowania jednolitej strategii edukacyjnej w szkole i rodzinie, kształtowania postaw obywatelskich wewnątrz szkoły.
Przedmiotem badań prowadzonych w naszej szkole w miesiącu grudniu była współpraca między szkołą, rodzicami i członkami społeczności lokalnej i komunikacja nauczycieli i rodziców uczniów.
Dobra komunikacja daje możliwość nawiązania prawdziwej współpracy między rodziną a szkołą. W badaniu chodziło o to by dowiedzieć się między innymi, jak można porozumiewać się w szkole, jakie sposoby działają, a jakie są nieskuteczne oraz co warto zmienić, by szkoły były bardziej przyjazne, zarówno dla uczniów, ich rodziców, jak i nauczycieli. Badanie ma dwa komponenty : 1. Współpraca: szkoła – rodzice – społeczność 2. Komunikacja: rodzice – szkoła Celem badania jest rekonstrukcja i wyjaśnienie roli, jaką odgrywa szkoła w wiejskich społecznościach lokalnych: · opis i analiza zakresu i sposobu włączania przez szkołę rodziców, członków społeczności lokalnej oraz instytucji zewnętrznych w swoje działania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze; · opis i analiza zakresu i sposobu angażowania się szkoły w życie społeczności lokalnej (rozwiązywanie lokalnych problemów społecznych, tworzenie lokalnych strategii rozwojowych, integrację społeczną, przygotowanie oferty w zakresie uczenia się przez całe życie, etc.); · zbudowanie katalogu dobrych praktyk dotyczących współpracy szkoły z mieszkańcami i instytucjami ze środowiska lokalnego.
Przedmiotem badania była też komunikacja pomiędzy nauczycielami i rodzicami uczniów w szkole p oraz czynniki wspomagające i utrudniające efektywność tej komunikacji. Czy nauczyciele potrafią rozmawiać z rodzicami uczniów? A jak rodzice mogliby lepiej porozumiewać się z nauczycielami?W rozmowach indywidualnych z rodzicami , obserwacja przebiegu spotkania z rodzicami starano się określić formy i sposoby kontaktowania się rodziców ze szkoła, mocne i słabe strony kontaktów nauczycieli i rodziców, aktywność rodziców w życiu szkoły , oczekiwania rodziców nauczycieli co do wzajemnych kontaktów, rolę dyrektora w kontaktach szkoły z rodzicami Szkoła jest trwałym elementem struktury danej społeczności, mniej lub bardziej w niej zakorzenionym, ma swoją historię, splecioną z historią danej społeczności i może stanowić ona element budujący tożsamość lokalną. Szkoła może być pewnym symbolicznym zasobem danej społeczności lokalnej, zasobem zawierającym w sobie takie elementy, jak pamięć mieszkańców, przeszłość, tradycja, wartości.
Poza funkcją edukacyjną, szkoła także ma wychowywać i otaczać opieką uczniów, borykających się z różnymi problemami, tj. ubóstwo, uzależnienia. W tym sensie szkoła jest instytucją, w której odbijają się problemy, które dotykają członków społeczności lokalnej. Szkoła może w rozmaity sposób włączać się nie tylko w rozwiązywanie problemów swoich uczniów, ale szerzej także pozostałych mieszkańców – uczestnicząc w debacie, moderując ją, współpracując z lokalnymi instytucjami, prowadząc akcje profilaktyczne i edukacyjne, etc. Może zatem stanowić ważny podmiot budowania lokalnego społeczeństwa obywatelskiego. Jednocześnie szkoła może zamykać się w swoich murach, skupiając się wyłącznie na wąsko rozumianej realizacji podstawy programowej. Kluczowy dokument wyznaczający cele i treści kształcenia ogólnego – Podstawa programowa kształcenia ogólnego – stanowi, iż jego celem jest nie tylko przyswojenie przez uczniów określonego zasobu wiadomości i zdobycie umiejętności wykorzystania tych wiadomości, ale również kształtowanie umiejętności warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.
Tymczasem głosy ze strony ekspertów oraz dostępne dane na ten temat pokazują, iż system polskiej edukacji wciąż skupia się na realizacji podstawy programowej, wyrażającej się w liczbie godzin lekcyjnych, obowiązkach dydaktycznych nauczycieli, a także na szukaniu pieniędzy na utrzymanie budynków szkolnych i zapewnieniu podstawowych materiałów edukacyjnych oraz ocenianiu poziomu wiedzy uczniów w stosunku do wymaganych norm. Korzystanie z zasobów środowiska lokalnego, czy otwieranie się na jego potrzeby pozostaje na dalszym planie i jest uzależnione w dużej mierze od czynnika ludzkiego, tzn. podejścia, nastawienia, czy doświadczenia w podejmowaniu współpracy ze środowiskiem pozaszkolnym nauczycieli, wychowawców i dyrekcji danej placówki. U podstaw badania uwarunkowań efektywności komunikacji nauczycieli i rodziców uczniów leży założenie, że relacje między nauczycielami i rodzicami mogą być czynnikiem wspierającym jakość nauczania uczniów, na co zwracają uwagę zarówno praktycy, jak i naukowcy zajmujący się procesem kształcenia. Jednocześnie można znaleźć również wiele głosów wskazujących na ten właśnie obszar jako jeden z kluczowych problemów współczesnej szkoły.
Czy jest więc tak, że nie umiemy ze sobą rozmawiać? Dobra komunikacja daje możliwość nawiązania prawdziwej współpracy między rodziną a szkołą. Jednocześnie, gdy komunikacja szwankuje, trudno o jakikolwiek rodzaj współdziałania, ma ona więc niejako podstawowy charakter dla budowania współpracy między nauczycielami i rodzicami uczniów. Bez komunikacji między wszystkimi aktorami środowiska szkolnego, trudniej realizować cele edukacyjne, jakie stawiane są współcześnie przed szkołą i rodziną. Wszyscy mamy nadzieje , że badania dadzą odpowiedź na pytania jak można porozumiewać się w szkołach, jakie sposoby działają, a jakie są nieskuteczne oraz co warto zmienić, by szkoły były bardziej przyjazne, zarówno dla uczniów, ich rodziców, jak i nauczycieli.
Nasza szkoła za wyrażenie zgody na udział w badaniu otrzyma pomoce dydaktyczne na kwotę 500 zł oraz darmowe warsztaty dla nauczycieli z zakresu współpracy z rodzicami i środowiskiem lokalnym. Ponadto wyniki badań posłużą do wewnętrznej ewaluacji w zakresie współpracy szkoły z rodzicami i środowiskiem lokalnym. Na pewno wykorzystane zostaną do poprawy jakości pracy szkoły i dalszego jej rozwoju. Składam serdeczne podziękowania wszystkim osobom , które zgodziły się na udzielenie wywiadu Dziękuję za szczere i budujące wypowiedzi na temat funkcjonowania naszej szkoły w środowisku lokalnym. Wyniki badań będą w późniejszy terminie, ale z rozmów z pracownikami naukowymi prowadniczymi badania wynika, że pozycja naszej szkoły w środowisku lokalnym jest wyjątkowo silna.
Cecylia Piwowar – dyrektor SP w Kątach
